اوگاندا کشوری است در شرق آفریقا که بیش از 20 درصد از جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند. مذهب بیشتر مسلمانان این کشور شافعی و شیعه و تعداد اندکی وهابی هستند. تشیع را خوجه‌های هندی در این کشور گسترش دادند. اکنون آمار دقیقی از تعداد شیعیان اوگاندا در دست نیست، اما حدس زده می‌شود بین 200 تا 350 هزار نفر باشند.
ورود وهابیت به اوگاندا، همانند کنیا به دهه 1960 و چند سال پس از استقلال اوگاندا بازمی‌گردد. در اواخر این دهه، عده‌ای از مبلّغان وهابی از کشورهای سودان و عربستان در قالب معلمان عربی وارد این کشور شده، در مناطق مسلمان‌نشین اقدام به تبلیغ اندیشه‌های وهابیت کردند. وهابیان در این سال‌ها با انجمن ملی پیشبرد مسلمان نیز ارتباط داشتند و در تلاش بودند از طریق این سازمان نیز بخشی از اهداف خود را محقق کنند. از این رو، در مسائل داخلی انجمن ملی پیشبرد مسلمانان نیز دخالت کردند که به اوج‌گیری منازعه میان این سازمان و مخالفان آنها، از جمله «عیدی کاواگانیا» و «موشی موگروا» و در نهایت، قتل این دو فرد منجر شد.
فعالیت‌های وهابیان در اوایل دهه 1970 با به قدرت رسیدن «عیدی امین» شدت گرفت و وی که از روابط بسیار خوبی با عربستان برخوردار بود و این کشور را یکی از متحدان اصلی خود در نظر می‌گرفت، زمینه تحکیم جایگاه وهابیان در این کشور را فراهم آورد. عیدی امین افزون بر پشتیبانی از تأسیس دفتر رابطة العالم الاسلامیة در این کشور، پس از اخراج فرقه احمدیه از اوگاندا، امکانات این فرقه را در اختیار وهابیان قرار داد. در این سال‌ها، ده‌ها نفر از دانش‌آموزان مسلمان اوگاندا برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی به عربستان اعزام شدند و پس از دانش‌آموختگی، به عنوان شیخ‌های متمایل به وهابیت، در مساجد و مدارس گوناگون اوگاندا فعالیت کردند.
وهابیان در طول این دهه در تأسیس شورای عالی مسلمانان اوگاندا نیز با عیدی امین همکاری کردند و اساسنامه این سازمان با دخالت چند نفر از علمای وابسته به جریان وهابیت تنظیم شد. وهابیون پس از سرنگونی عیدی امین همچنان به فعالیت خود در این کشور ادامه دادند و سازمان‌های وهابی، به ویژه رابطة العالم الاسلامیة و انجمن جهانی جوانان مسلمان، دخالت خود را در امور داخلی مسلمانان این کشور و به ویژه شورای عالی مسلمانان اوگاندا گسترش دادند. در این باره «انجمن جهانی جوانان مسلمان» با همکاری «انجمن جوانان مسلمان اوگاندا» طی برگزاری کنفرانس بین‌المللی در کامپالا در سال 1984 و با حضور عالی‌ترین مقامات مسلمان اوگاندا، تلاش کردند به اختلاف‌های داخلی شورا پایان دهند و نامزد مورد نظر خود، شیخ «عبدو عبید»، را به ریاست شورای عالی مسلمانان اوگاندا برگزینند. این همکاری تا سال 2000 که به انتخاب شیخ «شعبان رمضان موباجه» منجر شد، ادامه یافت و آنها نقش مؤثری در برگزاری کنفرانس موسوم به موافقت‌نامه مکه (1986)، کنفرانس وحدت انجمن جوانان مسلمان اوگاندا (1993) و مجمع عمومی شورای عالی مسلمانان (1993) ایفا کردند؛ موضوعی که باعث عمیق‌تر شدن هر چه بیشتر اختلاف‌های داخلی شورای عالی مسلمانان و گروه‌های اسلامی رقیب شد.
در حال حاضر، وهابیان دفاتری در کامپالا و دیگر شهرهای این کشور، از جمله «انتبه» و «جینجا» دارند و از طرق گوناگون، سعی می‌کنند دامنه فعالیت‌های تبلیغی خود را در این کشور توسعه دهند. آنها در دهه‌های 1980 و 1990 با هدف تثبیت موقعیت خود در اوگاندا، ده‌ها مسجد و مدرسه اسلامی در شهرها و روستاهای این کشور احداث کردند که امروز مراکز اصلی فعالیت وهابیان در نظر گرفته می‌شوند و این مورد، جدا از برگزاری سالیانه ده‌ها سمینار و گردهمایی و مسابقات قرآنی در مناطق استقرار مسلمانان در این کشور است. علاوه بر آن، دولت عربستان از زمان تأسیس و آغاز فعالیت دانشگاه اسلامی اوگاندا، این دانشگاه را یکی از پایگاه‌های تبلیغی خود کرده است؛ در این باره عربستان علاوه بر تقبل بخشی از هزینه‌های این دانشگاه، چند نفر از استادان خود و همچنین چند نفر از سودانی‌هایی را که در دانشگاه‌های عربستان تحصیل کرده‌اند، برای تدریس علوم اسلامی (و در واقع برای تبلیغ غیر مستقیم ایدئولوژی وهابیت) به این دانشگاه اعزام کرده است.
نکته مهم اینکه، با وجود اقدامات گسترده دولت عربستان و سازمان رابطة العالم الاسلامیة (و دیگر سازمان‌های وهابی تابعه) در کشور اوگاندا، مسلمانان این کشور به هیچ وجه نظر مساعدی نسبت به وهابیان نداشته، وهابیت را جریانی انحرافی از اسلام در نظر می‌گیرند. بیشتر شیخ‌ها و علمای اوگاندا نیز در منابر مساجد آشکارا از وهابیت بیزاری جسته، مسلمانان را به دوری از آنان فرا می‌خوانند.
با گسترش ایدئولوژی شیعه طی چند سال اخیر ترور رهبران شیعی در دستور کار وهابیان و انجمن‌های سلفی قرار گرفته است. بر این اساس دکتر عبدالقادر موایا مدیر مؤسسه اهل‌البیت(ع) در زمستان سال 1393 پس از بازگشت از دعای کمیل هدف تیراندازی یک گروه مسلح تکفیری قرار گرفت و به درجه رفیع شهادت نائل شد. دکتر عبدالقادر موایا از جمله جوانان مسلمانی بود که در جوانی برای تحصیل علوم اسلامی و شیعی به قم آمد و تحصیلات خود را در حوزه علمیه آغاز کرد. وی پس از فراغت از تحصیل در قم به آفریقا بازگشت، اما شرایط سیاسی اوگاندا وی را مجبور کرد که مدت زمان زیادی را در کنیا بگذراند و دکترای خود را در آن کشور بگیرد.
وی در بازگشت به اوگاندا، «بنیاد اسلامی اهل‌البیت» را تأسیس کرد و این بنیاد توانست 24 مسجد و 20 مدرسه در مناطق مسلمان‌نشین این کشور
ایجاد کند.
علاوه بر شهید عبدالقادر موایا، شهید شیخ ابراهیم حسن کریا نیز از دیگر رهبران شیعی اوگاندا است که در تابستان 1394 هدف کینه وهابیان کوردل قرار گرفت و شربت شهادت را نوشید. آنچه مسلم است اینکه، روابط خوب دولت اوگاندا با خاندان آل‌سعود و بهره‌مندی از کمک‌های نقدی و غیر نقدی آنها سبب شده تا دولت مرکزی چشمان خود را بر روی این اقدامات بسته و واکنش خاصی در برابر این ترورها نشان ندهد.
عبدالله عبادی
منبع: پایگاه اطلاع رسانی بصیرت/ https://basirat.ir
